Ευανθία Καΐρη, Νικήρατος Υπό Ελληνίδος τινός
Η Ευανθία Καϊρη (1799-1861) είναι η πρώτη Ελληνίδα θεατρική συγγραφέας της οποίας το έργο έχει εκδοθεί. Είναι σύγχρονη με τους Κητς (1795-1821), Μπάυρον (1788-1824) και Σέλλεϋ (1792-1822) και αδελφή του διαφωτιστή Θεόφιλου Καΐρη. Το τρίπρακτο έργο της Νικήρατος γράφτηκε μέσα σε τρεις μήνες, από τον Απρίλιο του 1826 μέχρι τις 11 Ιουλίου 1826, όταν, μετά από εξάμηνη πολιορκία, το Μεσολόγγι παραδόθηκε στα μουσουλμανικά στρατεύματα του Ιμπραήμ Πασά στις 12 Απριλίου 1826. Είναι το μοναδικό θεατρικό έργο της Ευανθίας Καϊρη και το πρώτο ελληνικό τυπωμένο θεατρικό έργο για τον αγώνα του Εικοσιένα.
Ο Νικήρατος εκτυπώθηκε ανώνυμα, όπως και όλα τα άλλα έργα της Καΐρη, στο Ναύπλιο το 1826 και την ίδια χρονιά ανέβηκε στο θέατρο στην Ερμούπολη της Σύρου.
Μεταφράστηκε στα ιταλικά από τον Σεβεριάνο Φογκάτσι και δημοσιεύθηκε στο Άλμπουμ
Ιόνιο το 1841 στην Κέρκυρα και ξανά στην Ανκόνα της Ιταλίας το 1853.
Ο Νικήρατος παρουσιάστηκε σε πολλές ελληνικές πόλεις με μεγάλη επιτυχία. Το 1829, παίχτηκε και στο Μεσολόγγι, όταν το Μεσολόγγι έγινε μια πόλη της ανεξάρτητης Ελλάδας. Το έργο έχει τρεις πράξεις και 25 σκηνές, και βασίζεται στο ιστορικό γεγονός της αποτυχημένης απόδρασης των Ελλήνων από το κατεχόμενο Μεσολόγγι.
Επικεντρώνεται στις Ελληνίδες και τους Έλληνες που έμειναν στο Μεσολόγγι γιατί ήταν πληγωμένοι, άρρωστοι, ηλικιωμένοι ή πολύ αδύναμοι για να αποδράσουν.
Η απόφαση για την έξοδο πάρθηκε στις 6 Απριλίου 1826. Τη νύχτα της εξόδου, πολλές Ελληνίδες ντυμένες με ανδρικά ρούχα, οπλισμένες, έδωσαν όπιο στα μωρά τους για να μην κλάψουν και προδωθεί το μονοπάτι διαφυγής μέσα από τις γραμμές του εχθρού. Η αποτυχία του σχεδίου απόδρασης τις πρώτες πρωινές ώρες της 10ης Απριλίου έδωσε στον στρατό των Τούρκων την ευκαιρία να καταλάβουν ολοκληρωτικά την πόλη και να πνίξουν κάθε ελληνική αντίσταση στις 12 Απριλίου.
Το έργο της Καΐρη συμπυκνώνει τις έξι μέρες της πολιορκίας σε έξι ώρες. Περιγράφει πώς και γιατί ο Χρήστος Καψάλης (ο Νικήρατος στο έργο) έβαλε φωτιά και αυτοπυρπολήθηκε μαζί με άλλους 400 άνδρες και γυναίκες, επιλέγοντας έναν γρήγορο θάνατο από τη σκλαβιά.
Αλλά τι θα έλεγες δι’ ανθρώπους, οίτινες βλέποντες μυριάδας απανθρώπων, ότι σφάζουν τους ολίγους αυτούς κινδυνεύοντας και δυνάμενοι να τους σώσουν, αντί να τους βοηθήσουν ενώνονται με τους θηριώδεις φονείς των διά να τους εξολοθρεύσουν μιαν ώραν προτήτερα; Αί ακαταστασίαι, τα πάθη, αι διχόνοιαι, το ηξεύρεις και συ ο ίδιος είναι αχώριστοι από πάσαν επανάστασιν. […]
Σκηνοθετική επιμέλεια: Αναστασία Κουμίδου
Βοηθός σκηνοθέτη – Χορός: Νέλλη Αλκάδη
Μουσική – Ηχητικό τοπίο: Ερασμία Τσίπρα
Εικαστική επιμέλεια: Μαίρη Τρακάκη
Ερμηνεύουν: Τάσος Χαλκιάς, Μαρία Ζορμπά, Χάρης Τσιτσάκης