Η Μαριτίνα Πάσσαρη είναι ηθοποιός, σεναριογράφος, σκηνοθέτις στο θέατρο και στον κινηματογράφο, μεταφράστρια, παραγωγός ραδιοφώνου, βοηθός σκηνοθέτη και δασκάλα υποκριτικής.

Από το 2009 έως το 2013 διετέλεσε αναπληρώτρια διευθύντρια σπουδών στη Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου.

Κείμενά της έχουν δημοσιευθεί σε περιοδικά και εφημερίδες, ενώ διηγήματά της έχουν διακριθεί σε λογοτεχνικούς διαγωνισμούς.

Έχει διασκευάσει λογοτεχνία και θεατρικά έργα για τη σκηνή.

Τα έργα της Κομμώτριες και Η θέα μετά τη στροφή έχουν διακριθεί στο διαγωνισμό Eurodram.

Κυκλοφορούν μαζί με το Όταν ονειρεύονται τη Λίλλυ, από τις εκδ. Αιγόκερως.

Ερωτήσεις & Απαντήσεις

⦁ Η Γραφή. Πως ανακαλύψατε ότι σας ενδιαφέρει και ποια είναι η διαδρομή που ακολουθήσατε; 
Έγραφα από παιδί. Όταν με ρωτούσαν, έλεγα ότι θα γίνω συγγραφέας. Έγινα ηθοποιός, μεταφράστρια, σεναριογράφος, σκηνοθέτης, πριν ασχοληθώ πιο σοβαρά με τη γραφή.

⦁ Το πρώτο κείμενο. Πως γράψατε και κάτω από ποιες συνθήκες το πρώτο σας θεατρικό έργο;
Ξεκίνησα γράφοντας σενάρια για τον κινηματογράφο. Μετά άρχισα να σκηνοθετώ
αυτά τα σενάρια. Όταν σκηνοθετούσα στο θέατρο ξανάγραφα στον υπολογιστή το κείμενο, ακόμα κι αν δεν άλλαζα τίποτα από το αρχικό. Ή δούλευα τη μετάφραση. Η διαδικασία αυτή με προετοίμαζε για την πρόβα. Αργότερα άρχισα τις διασκευές για τη σκηνή. Έγραψα θεατρικούς διαλόγους στηριγμένη σε λογοτεχνικά κείμενα. Ήταν σαν να σκηνοθετούσα γράφοντας. Ήξερα ότι κάποια στιγμή θα έγραφα πρωτότυπα θεατρικά έργα, αλλά το ανέβαλλα. Έγραψα διηγήματα. Βρήκα χρήματα για μια φτηνή παραγωγή. Έγραψα το πρώτο μου έργο μέσα σε δυο μήνες για να μην πληρώσω δικαιώματα. Έβαλα δύο πρόσωπα (το ένα το έπαιξα η ίδια), ένα σκηνικό, πολύ διάλογο, ελάχιστη δράση. Δεν ήταν θέμα καλλιτεχνικής επιλογής, αλλά παραγωγής.

⦁ Η καθημερινότητα. Πως εγγράφεται το συγγραφικό σας έργο στους ρυθμούς της καθημερινής ζωής σας, προσωπικής / επαγγελματικής;
Υπάρχουν συνέχεια ιδέες. Στα όνειρα, όταν ξυπνώ, όταν διαβάζω, όταν βλέπω ταινίες, όταν περπατάω. Άλλες πεθαίνουν πριν μεγαλώσουν, άλλες εξελίσσονται. Όταν μια ιδέα επιμένει, κάνω πολλές απόπειρες σύνοψης. Συγχρόνως γράφω σκηνές, που επηρεάζουν τη σύνοψη και το ανάποδο. Όταν δεν έχω πολλές άλλες δουλειές να τρέχουν παράλληλα ή όταν υπάρχει προθεσμία, στρώνομαι στο γράψιμο. Τα όρια και οι περιορισμοί βοηθούν. Όταν δεν υπάρχουν, βάζω η ίδια στον εαυτό μου. Κυρίως χρόνου. Ή ύφους. Ή οτιδήποτε άλλου. Λέω, για παράδειγμα. Το έργο θα έχει μόνο 11 σκηνές. Θα έχει μια σκηνή τρελού γέλιου. Θα έχει κάτι που δεν ξέρω και δεν περιμένω. Θα ολοκληρώνω μια σκηνή σε δυο μέρες. Γράφω χωρίς να έχω προαποφασίσει τα πάντα. Υπάρχουν πολλές σημειώσεις σε τετράδια, στο κινητό ή στον υπολογιστή. Δεν είναι σίγουρο ότι θα τις χρησιμοποιήσω. Κάθε σχέδιο έχει τις δικές του απαιτήσεις. Η πραγματικότητα επεμβαίνει και μου δίνει ερεθίσματα, λύσεις ή με σταματάει. Γράφω συνήθως το πρωί. Και διορθώνω το απόγευμα. Ή όχι ακριβώς έτσι. Το μόνο σίγουρο, αν δεν το απολαμβάνω, δεν αισθάνομαι ελεύθερη, δεν με εκπλήσσει η διαδικασία, εγκαταλείπω.

⦁ Η «μεταφορά», η «σκηνική μεταγραφή» του έργου σας. Πως θα ορίζατε τη σχέση σας με τη σκηνική παρουσίαση των κειμένων σας;
Είμαι επίσης σκηνοθέτις. Γνωρίζω καλά τη διαδικασία της πρόβας ξέρω ότι θα προκύψουν αλλαγές, θα αποκαλυφθούν κρυμμένες λεπτομέρειες, νοήματα, μυστικά που δεν φαντάζομαι. Οπότε περιμένω με ενδιαφέρον να ζήσει το έργο επί σκηνής. Κάθε φορά που συμβαίνει αυτό, ακόμα και αν πρόκειται για παρουσίαση σε μορφή σκηνικής ανάγνωσης (αναλόγιο), είμαι έτοιμη να δω το κείμενο από την αρχή. Και ίσως να το αλλάξω.

⦁ Συμφωνείτε ή διαφωνείτε ότι ερμηνεία και μετάφραση είναι συγκοινωνούσες όψεις της δουλειάς σας; 
Απολύτως. Μερικές φορές προσπαθώ να φανταστώ το διάλογο που γράφω στα Αγγλικά. Είναι ένα παιχνίδι που με βοηθάει να δω πιο αντικειμενικά τη δουλειά. Και συνήθως με οδηγεί να την απλοποιήσω.

⦁ Ζούμε στην εποχή της ΑΙ και της τεχνολογίας. Πως επηρεάζει εσάς και πως κατά τη γνώμη σας επηρεάζεται η θεατρική πράξη;
Θεωρώ τον τρόμο μπροστά στο ΑΙ υπερβολικό. Έχω πειραματιστεί με εφαρμογές για να διασκεδάσω. Ειδικά στη γραφή, η πρωτότυπη δημιουργία είναι πολύ μακριά από τις ΑΙ επιλογές. Ή να το πω αλλιώς, η ΑΙ δημιουργία θα είναι πάντα τέλεια, σύμφωνα με τους προϋπάρχοντες κανόνες, σε αντίθεση με την ανθρώπινη δημιουργία κι έμπνευση που θα ξεχωρίζει, επειδή ακριβώς θα παραμένει ημιτελής, απρόβλεπτη, με ρωγμές. Όσους κανόνες, όσα προηγούμενα έργα και βιβλία και μυθιστορήματα και ποιήματα να ταΐσουμε τη βάση δεδομένων του ΑΙ, δεν πρόκειται να μας δώσει κάτι εντελώς καινούριο. Ίσως μόνο μια πιο καλοφτιαγμένη εκδοχή του παλιού. Αν καταφέρει να προχωρήσει πέρα από αυτό, δεν θα είμαστε οι πρώτοι που θα αχρηστευτούμε. Προηγούνται άλλα επαγγέλματα και ειδικότητες.
Πάντως, στη σκηνική πράξη θα βοηθήσει. Ήδη υπάρχουν πολλοί πειραματισμοί. Κάμποσα χρόνια πριν, κάτι αντίστοιχο συνέβη με το βίντεο. Τότε ή δοκίμαζες ή κατηγορούσες τη νέα μόδα ότι θα καταστρέψει το θέατρο. Σιγά σιγά όλα αυτά εντάχθηκαν στις παραστάσεις μας, όπως οι φωτισμοί LED ή το live streaming. Δεν αμφισβητώ τη σπουδαιότητα της τεχνολογίας. Τις περισσότερες φορές, διευκολύνει τη θεατρική πρακτική. Όμως η ουσία του θεάτρου βρίσκεται αλλού. Στη ζωντανή σχέση. Ανάμεσα σε ηθοποιό και θεατή. Στο εδώ και τώρα. Άρα ακόμα και αν όλα καταρρεύσουν, αν δεν υπάρχει διαδίκτυο, ηλεκτρική ενέργεια, ενισχυτές, ακόμα και αν μείνει μόνο ένας ηθοποιός κι ένας θεατής στη γη, στον κόσμο ολόκληρο, θέατρο θα εξακολουθήσει να υπάρχει. Εκτός αν πάψουμε να το έχουμε ανάγκη. Γιατί το ζήτημα δεν είναι οι αλλαγές που φέρνει η ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης στη γραφή και στο θέατρο, αλλά σε εμάς ως άτομα και ως κοινωνίες.

⦁ Πόλεμοι, οικολογική καταστροφή, οικονομικά προβλήματα και αυξανόμενες κοινωνικές ανισότητες. Υπεισέρχονται στη γραφή και το έργο σας? 
Φυσικά. Δεν γίνεται αλλιώς. Πάντα όμως μέσα από τους χαρακτήρες. Δεν αποφασίζω εκ των προτέρων, εκτός αν υπάρξει μια προκήρυξη για έργα με συγκεκριμένη θεματική. Τότε προσπαθώ να την εντάξω σε μια ιστορία.

⦁ Ο Μύθος. Οι Μύθοι. Ποια η σχέση σας? 
Όλες οι αφηγήσεις έχουν κοινή αφετηρία την ανθρώπινη εμπειρία,που είναι εγγεγραμμένη στο Μύθο. Στους Μύθους. Μέχρι τώρα, δεν έχω ξεκινήσει προσπαθώντας να μεταγράψω κάποιο κλασικό μύθο. Όμως γράφοντας, αναγνωρίζω, κάποιες φορές με έκπληξη, τον μύθο πίσω από την ιδέα και την ιστορία που προσπαθώ να αφηγηθώ. Είναι στο χέρι μου να τον εντοπίσω, να τον ακολουθήσω, να τον αποκαλύψω ή να προχωρήσω ελεύθερα…χωρίς περιορισμό.

⦁ Τι θα θέλατε να ξέρει για σας το κοινό; Τι αγαπάτε πολύ? 
Η δημιουργική διαδικασία, είτε παίζεις, είτε σκηνοθετείς, είτε γράφεις για το θέατρο, είναι μια συναρπαστική πράξη. Δεν έχει μεγάλη διαφορά για μένα. Στις μέρες μας, στην Ελλάδα, το θέατρο βρίσκεται σε προνομιακή θέση σε σχέση με τον κινηματογράφο, που αγαπώ επίσης κι έχω εργαστεί. Με λιγότερα χρήματα, και σε πιο σύντομο διάστημα, μπορείς, ίσως, να φτιάξεις ένα θεατρικό έργο, μια παράσταση. Και ακριβώς επειδή δεν κοστίζει τόσο πολύ όσο μια ταινία, σου δίνει μεγαλύτερη ελευθερία. Τελευταία, σκέφτομαι ότι το θέατρο είναι επαναστατικό, όταν επιστρατεύει με λίγα μέσα τη φαντασία του θεατή. Μια ταινία φτιάχνεται για να μείνει αναλλοίωτη στο χρόνο, ενώ η παράσταση πεθαίνει κάθε φορά. Με συγκινεί που το θεατρικό κείμενο μπορεί να διαρκέσει. Το μόνο ίχνος μιας εφήμερης τέχνης.

Μαριτίνα Πάσσαρη